Phòng trừ ốc bươu vàng hại lúa

Ốc bươu vàng là một sinh vật có nguồn gốc từ Nam Mỹ, có tên khoa học là Pomacea canaliculata Lamarck., được nhập vào Philippines qua Đài Loan từ năm 1982 - 1984 sau đó lan tràn qua các nước khác ở châu Á, trong đó có Việt Nam. Trái với mong muốn ban đầu là làm nguồn dinh dưỡng thực phẩm (protein) cho con người, ốc bươu vàng đã trở thành đối tượng dịch hại nguy hiểm đối với các vùng sản xuất lúa nói riêng, cây trồng nói chung và cần phải diệt trừ để bảo vệ mùa màng.

1. Ốc bươu vàng sinh sản nhanh, gây hại mạnh 

Ốc bươu vàng có thể sống dưới nước hay trên cạn nhờ có khe mang và cơ quan giống phổi. Chúng có thể sống nhiều tháng trong điều kiện khô hạn bằng cách đóng nắp và vùi sâu trong đất, nên giai đoạn này được gọi là khoảng thời gian ngủ của ốc.

Khi gặp nước, chỉ cần một đêm là chúng hoạt động trở lại bình thường. Đặc biệt, chúng có thể tồn tại trong môi trường ô nhiễm, thiếu oxy nhờ có ống thở. Ốc bươu vàng con cũng có thể sống trong nước ở nhiệt độ từ 0 - 32^oC và sống trong đất khô 6 tháng khi điều kiện tự nhiên thiếu nước.

Trong điều kiện nước mặn 0,5 – 0,6%, ốc bươu vàng vẫn gây hại; khi độ mặn lên 0,8% thì ốc sẽ chết 100% trong vòng 3 ngày. Ở Việt Nam, một số nghiên cứu cho thấy ốc bươu vàng ăn khoảng 20 loài thực vật, trong đó có lúa non, tảo, bèo, cây mọng nước... và các chất hữu cơ mục nát.

Ốc cái từ 2 - 3 tháng tuổi bắt đầu sinh sản. Ốc bươu vàng bắt cặp từ 10 đến 18 giờ, ốc cái đẻ trứng 1 - 2 ngày sau đó vào chiều tối và nhiều nhất vào ban đêm trên bất cứ vật thể nào phía trên mặt nước, cách mặt đất từ 0,3 - 0,5 m trở lên. Trứng có màu đỏ hồng đậm khi mới đẻ và màu hồng nhạt khi gần nở, bám thành chùm trên nhánh cây, vật cứng.

Ốc bươu vàng có tốc độ sinh sản rất nhanh. Chúng đẻ trứng thành từng ổ, mỗi ổ khoảng 200 - 300 trứng trong khoảng 3 giờ. Nếu điều kiện thích hợp, số lượng trứng có thể lên tới 500 - 600 trứng/ổ. Mỗi chu kỳ đẻ của chúng gồm 10 - 12 ổ, nên số lượng lên tới khoảng 1.000 – 1.200 trứng/ tháng. Sau 7 – 15 ngày, trứng sẽ nở thành ốc non. Giai đoạn ốc non phát triển từ 15 – 25 ngày, sau đó là giai đoạn ốc lớn (26 – 59 ngày). Vòng đời ốc trung bình là 60 ngày và ốc bươu vàng có thể sống đến 4 - 6 năm.

Ốc non nở, rơi xuống nước, nổi lập lờ trên mặt nước, 2 ngày sau thì vỏ cứng, lớn rất nhanh và trở thành kẻ phàm ăn. Giai đoạn phá hoại mạnh nhất khi ốc đạt 10 - 40 mm.

Ốc bươu vàng thường cắn ngang cây lúa non hay chồi non từ ngay sau khi sạ cho đến khi cây lúa được 30 ngày tuổi, hoạt động chủ yếu vào sáng sớm, chập tối và ban đêm. Đây là giai đoạn thiệt hại nặng nhất. Trên ruộng lúa, các dấu hiệu nhận thấy ốc bươu vàng gây hại là: mất cây - làm cho lá, thân cây lúa nổi trên mặt nước hoặc cây lúa đứt ngang thân.

Khi ốc bươu vàng phát triển ở mật độ cao có thể làm ruộng mất trắng, làm thiệt hại về giống, phải sạ lại nhiều lần, ruộng lúa sinh trưởng không đồng đều khó khăn cho việc chăm sóc và thu hoạch, ảnh hưởng đến năng suất lúa. Các nghiên cứu cho thấy, 1 con ốc bươu vàng (2 - 3 cm)/ m² gây hại trong giai đoạn 3 – 20 ngày sau sạ sẽ làm giảm 15 - 20% năng suất lúa. Nếu mật độ 6 - 10 con ốc bươu vàng /m² thì ruộng lúa sạ sẽ mất trắng sau 1 ngày đêm.

2. Biện pháp phòng trừ ốc bươu vàng

Hiện nay, ốc bươu vàng là một trong những đối tượng dịch hại nguy hiểm, rất khó phòng trừ. Để hạn chế ốc bươu vàng, cần áp dụng nhiều biện pháp tổng hợp như:

• Trong quá trình làm đất:
  • Làm đất kỹ bằng phẳng, tránh chỗ trũng nước.
  • Bắt ốc và ổ trứng bằng tay vào buổi sáng sớm.
  • Có thể sử dụng thức ăn như lá đu đủ, xơ mít, lá khoai, súng... dẫn dụ tập trung ốc bươu vàng để dễ thu gom hơn. Các loại lá bó thành từng bó để ở góc ruộng, gần bờ; sau 12 - 24 giờ, dùng rổ, rá xúc lên để bắt ốc.
  • Đánh rãnh thoát nước (25 x 5 cm) cách nhau 10 - 15 m giúp ốc bươu vàng tập trung để thu gom bằng tay hay xử lý thuốc ốc thuận tiện hơn.
  • Đặt lưới, phên tre chặn mương nước vào ruộng, ngăn ốc xâm nhập và bắt ốc dễ dàng.

• Giai đoạn từ khi gieo sạ đến 21 ngày sau sạ:
  • Sử dụng giống tốt có tỷ lệ nẩy mầm cao.
  • Bón phân lót Urea, NPK (60 - 70 kg) + Hợp Trí Super Humic (2 - 3 kg)/ ha để giúp cây lúa non mọc khoẻ và giảm thấp số lượng ốc bươu vàng gây hại.
  • Cắm các cọc tre, sậy ở những chỗ ngập nước, mương kênh tưới để thu hút ốc đẻ trứng, thu lượm (7 – 10 ngày/ lần) và phá các ổ trứng dễ dàng.
  • Thả vịt vào ruộng ăn ốc non và trứng ốc. Thu lượm ốc bươu vàng trưởng thành để làm thức ăn cho cá, vịt.
  • Phun Hợp Trí CaSi 30 ml/ bình 16 lít ở giai đoạn 10 - 12 ngày sau sạ để cung cấp Canxi và Silic giúp cây lúa cứng cáp hạn chế tác hại của ốc bươu vàng.
  • Thỉnh thoảng rút nước ra khỏi ruộng, giữ mực nước thấp 2 - 3 cm nhằm hạn chế ốc di chuyển và phá hại.

• Sử dụng thuốc trừ ốc bươu vàng: MILAX 100GB

3. Đặc tính và cách sử dụng thuốc trừ ốc bươu vàng Milax 100GB 

MILAX 100GB là thuốc trừ ốc bươu vàng dạng viên bả mồi, có hoạt chất Metaldehyde cao (10%). Thuốc có tác động tiếp xúc và vị độc, phá hủy tế bào nhầy làm ốc bị mất nước và chết. 

MILAX 100GB có hiệu lực diệt ốc mạnh nhờ có chất dẫn dụ: với liều lượng 5 kg/ ha xử lý sau khi sạ 3 ngày, có thể diệt 100% ốc trên ruộng.

Thuốc có dạng viên nén, cứng, lâu rã, nên không giảm hiệu lực khi gặp trời mưa.

MILAX 100GB có thể sử dụng linh hoạt : trước khi sạ, trộn giống, sau khi sạ (rải chung với phân)... đỡ tốn công với liều lượng khoảng 4-5 kg/ ha (tùy lượng ốc trên ruộng nhiều hay ít). Loại thuốc này an toàn cho cây lúa, không độc với cá, ít ảnh hưởng môi trường và con người.

 

Ốc bươu vàng chết sau khi xử lý thuốc

• Sử dụng trước khi sạ: Nếu ruộng nhiều ốc, nhất là ở vụ Đông Xuân, bà con cần xử lý sớm bằng MILAX 100GB. Sau khi làm đất lần cuối, để lắng bùn, giữ mức nước 3 - 10 cm; rải MILAX 100GB (0,4 – 0,5 kg/1.000 m²). Giữ nước trong 1 - 2 ngày cho ốc chết hết, sau đó khai nước cạn rồi tiến hành sạ lúa như bình thường.
• Trộn giống: Sau khi làm đất lần cuối, để lắng bùn và giữ mục nước trong ruộng 3 – 10 cm. Trộn 0,5 kg MILAX 100GB với lượng giống cần cho 1.000 m², gieo sạ như bình thường. Giữ nước lại 1 ngày cho ốc chết hết rồi khai nước cạn.
• Sử dụng sau sạ: Rải thuốc ngay sau khi sạ theo đường rãnh thoát nước. Sau sạ 7 - 8 ngày: bơm nước để rải phân đợt 1 rồi tiến hành rải thuốc diệt ốc MILAX 100GB. Có thể trộn thuốc với phân hay cát để rải. Lưu ý khi rải mực nước ruộng phải đạt mức 3 - 5 cm và phải giữ mực nước này khoảng 2 - 3 ngày.
• Sử dụng ngay khi thấy có ốc trên ruộng: Nếu sau khi sạ, do trời mưa hay lý do gì khác làm nước đọng trên ruộng, ốc sẽ trồi lên cắn phá lúa, bà con có thể tiến hành rải thuốc để diệt ốc.